Vergrote prostaat

De prostaat is een klier die een deel van het vocht in het sperma produceert. Dit vocht beschermt de zaadcellen en helpt bij de bevruchting. De prostaat ligt tussen de blaas en de plasbuis.

Bij een goedaardige prostaatvergroting is de prostaat groter dan normaal, zonder dat er sprake is van prostaatkanker. Goedaardige prostaatvergroting wordt ook wel benigne prostaathyperplasie (BPH), prostaathypertrofie of een goedaardig prostaatadenoom genoemd.

Bijna de helft van alle mannen heeft rond het 60e levensjaar een vergrote prostaat. Ongeveer een kwart van hen krijgt hierdoor problemen met plassen. Op 85-jarige leeftijd heeft bijna 90% van de mannen een vergrote prostaat.

Vergrote prostaat

Bij de geboorte is de prostaat klein. Tijdens de puberteit, wanneer de testosteronspiegel (mannelijk geslachtshormoon) stijgt, groeit de prostaat snel. Rond het twintigste levensjaar is hij ongeveer twee keer zo groot als bij de geboorte en heeft hij bij een volwassen man ongeveer de grootte van een walnoot.

Na het veertigste jaar maakt de prostaat een tweede groeispurt door. Terwijl de groei tijdens de puberteit gelijkmatig verloopt, vindt de vergroting op latere leeftijd vooral plaats in het deel van de prostaat dat naast de plasbuis ligt.

Als de prostaat groter wordt, kan hij op de plasbuis drukken. Dit maakt de doorgang voor urine smaller, waardoor de urinestraal minder krachtig wordt en plassen moeilijker kan gaan.

Symptomen van prostaatvergroting

Sommige mannen met een lichte prostaatvergroting hebben helemaal geen klachten. Als de prostaat echter tegen de plasbuis drukt, ontstaan vaak problemen met plassen. Mogelijke klachten zijn:

  • Vaker plassen dan normaal
  • Sterke aandrang, maar slechts een zwakke urinestraal
  • Brandend gevoel of pijn tijdens het plassen (dysurie)
  • Moeite met op gang komen van het plassen
  • ’s Nachts wakker worden om te plassen (nycturie)
  • Zwakke en onderbroken urinestraal
  • Nadruppelen van urine na het uitplassen
  • Gevoel dat de blaas niet volledig leeg is

De ernst van de klachten hangt af van hoe sterk de prostaat tegen de plasbuis drukt.

Mogelijke complicaties bij ernstige prostaatvergroting

  • Acute urineretentie: de blaas kan niet volledig geleegd worden. Soms kan men slechts enkele druppels plassen. Dit veroorzaakt vaak ernstige buikpijn en vereist direct medische hulp.
  • Incontinentie (ongewenst urineverlies): kleine hoeveelheden urine worden onwillekeurig geloosd omdat de blaasspier de vergrote prostaat niet meer kan compenseren.
  • Langdurige urineophoping. Dit kan leiden tot:
    • urineweginfecties
    • een geprikkelde blaas
    • blaasstenen
    • nierproblemen (doordat urine terugstroomt naar de nieren)
    • bloed in de urine (hematurie)

 

Onderzoeken van de prostaat

De diagnose wordt gesteld op basis van de klachten van de man en een lichamelijk onderzoek.

  • Bloed- en urineonderzoek.
  • Rectaal toucher waarbij de vorm, grootte en stevigheid van de prostaat wordt gecontroleerd
  • Transrectale echografie geeft extra informatie betreffende de grootte en anatomie van de prostaat.
  • Echografie van de blaas en nieren voor controle van de blaas en de afloop van de urine van de nieren naar de blaas.
  • Uroflowmetrie (LINK) waarbij elektronisch wordt gemeten hoe sterk de urinestraal is en hoeveel urine er wordt uitgeplast.
  • Cystoscopie (blaas- en prostaatkijkonderzoek) kan aanvullend worden gedaan. Hiermee kan de arts afwijkingen aan de prostaat, plasbuis of blaas direct bekijken.

Behandelingen van een vergrote prostaat

Veel mannen met een vergrote prostaat hebben weinig klachten en hoeven daarom niet behandeld te worden. Vaak krijgen zij het advies om enkele eenvoudige maatregelen te volgen, zoals zittend plassen en ‘s avonds minder drinken, zodat ze ‘s nachts minder vaak hoeven te plassen. Daarnaast kan bekkenfysiotherapie helpen om de klachten te verminderen.
 

Medicijnen

Er worden regelmatig medicijnen voorgeschreven om plassen makkelijker te maken. De meest voorkomende zijn:

  • Tamsulosine: ontspant de spieren van de blaas en prostaat, waardoor plassen makkelijker gaat. Het effect merk je vaak al snel na starten van de medicatie.

  • Dutasteride: zorgt ervoor dat de prostaat langzaam kleiner wordt, waardoor plassen gemakkelijker gaat. Het kan enkele maanden duren voordat het effect maximaal is.

  • Tamsulosine/Dutasteride (Combodart): een combinatietablet van de bovenstaande medicijnen, zodat je beide effecten tegelijk krijgt.
     

Operaties

Wanneer medicijnen niet voldoende helpen, zijn er verschillende operatieve mogelijkheden om plasklachten te verminderen. De keuze van de behandeling hangt vaak af van de grootte van de prostaat.

- Voor kleinere prostaten

  • TURP (TransUrethrale Resectie van de Prostaat) [LINK FOLDER]
    Via de plasbuis wordt een deel van het prostaatweefsel verwijderd om de plasbuis vrij te maken. Het is een veelgebruikte en bewezen effectieve behandeling.
  • Rezum
    Een relatief nieuwe methode waarbij met stoom (waterdamp) prostaatweefsel wordt verkleind. Dit gebeurt via de plasbuis, zonder grote sneden. Het herstel is vaak sneller en het risico op complicaties kleiner.

- Voor grotere prostaten

  • TUERP (TransUrethrale Endoscopische Enucleatie van de Prostaat)
    TUERP is een moderne en effectieve behandeling voor mannen met een grote prostaat. Het verschil met TURP is dat bij TUERP het hele vergrote binnenste deel van de prostaat wordt ‘geënucleerd’, waardoor de plasbuis beter wordt vrijgemaakt.
  • Robot-geassisteerde laparoscopische prostatectomie
    Bij zeer grote prostaten kan een robot-geassisteerde operatie nodig zijn. Via een kijkoperatie wordt de prostaat verwijderd, en indien nodig ook blaasdivertikels.