22 augustus 2024

(Samen tegen) agressie: “We mogen van mening verschillen, maar ik trek een grens bij verbale of fysieke agressie”

Net als bij andere organisaties hebben we er ook in ons ziekenhuis steeds vaker mee te maken: grensoverschrijdend gedrag. Wat doet dit met je, hoe ga je hiermee om en welke tips heb je voor collega's? We spraken hierover met Bas Bergmans, intensivist. “In ons werk zien we mensen op hun kwetsbaarste moment, waarbij natuurlijk veel emoties spelen. En ik heb er begrip voor dat iemand in zo'n situatie soms overmand door emoties de controle over zichzelf verliest. Daar zitten natuurlijk wel grenzen aan. De grens ligt dan echt bij herhaaldelijk verbaal of fysiek geweld. Het is aan ons om duidelijk te maken als iemand die grens overschrijdt.

Belang om je in te leven in een ander

Agressie is een maatschappelijk probleem. "Ik merk dat agressie vaak voortkomt uit het onvermogen om te gaan met intense emoties of met het ziektebeeld van een patiënt. Ook culturele verschillen kunnen leiden tot agressie", vertelt Bas. “Onze westerse normen over beslissingen rondom het levenseinde staan soms haaks op die van andere culturen. Een groot inlevingsvermogen is dan belangrijk. Het is belangrijk om je te blijven realiseren dat hoe je zelf naar de wereld kijkt niet altijd strookt met die werkelijkheid van een ander. En als je je daar niet in inleeft, dan kan je recht tegenover elkaar komen te staan.”

Communicatief vaardig zijn helpt

Bas werkt nu tien jaar als intensivist. In die jaren heeft hij ervaren dat communicatie ontzettend belangrijk is en dat ervaring je hierin helpt. “Je ziet het ook bij beveiligers. Vroeger, toen ik op stap ging, waren dat hele grote, sterke mannen waar je bang van werd. Tegenwoordig wordt elk evenement professioneel beveiligd en zie je dat het postuur er niet zozeer toe doet, maar juist de communicatieve vaardigheden erg belangrijk zijn. Want met woorden kan je de-escaleren en veel problemen de baas zijn. Wat mij vaak helpt als ik te maken krijg met agressief gedrag is ‘spiegelen': Ik zie dat u boos bent. Dat vind ik vervelend en doet ook wat met mij. Je merkt dat mensen zich daardoor bewust worden van het eigen gedrag en gaan denken: wat doe ik nu? Als dat niet werkt, kan het ook helpen naasten aan te spreken op het gedrag van hun familielid of de emoties te erkennen. “Ik begrijp dat het het voor u heel moeilijk is uw partner zo te zien.”

Rol pakken als arts

Bas is zich bewust dat hij als arts minder met agressie te maken heeft dan anderen op de afdeling. “We zijn een heel plat ziekenhuis, we spreken elkaar onderling aan met je en jij. Maar in het behandelen van een patiënt sta ik als arts voor de patiënt en de familie het hoogst in de hiërarchie. Dat brengt ook de verantwoordelijkheid met zich mee voor ons als arts. Zien wij dat iemand een grens van een collega overgaat? Dan moeten wij een stap naar voren doen en er iets van zeggen. En weten we dat de emoties bij een patiënt of familie hoog zitten? Dan ben ik, vaak samen met een collega, het eerste aanspreekpunt voor hen. Ik vind dat we als ervaren artsen die rol moeten pakken binnen het team. Om er voor elkaar te zijn, voor het team te gaan staan en (nieuwe) collega's te beschermen voor dit gedrag.”

Nooit persoonlijk

Wat als het dan toch gebeurt? “Dan is het belangrijk zo’n gebeurtenis nooit te zien als iets persoonlijks", benoemt Bas. ‘Zo is er een situatie geweest waar de familie van de patiënt en wij van inhoud bleven verschillen. De emoties liepen hierbij hoog op. We hebben dit respectvol benaderd en bespreekbaar gemaakt. We kwamen tot de conclusie dat we er niet uit zouden komen. De familie koos toen voor een gang naar de rechter. Dat vond ik lastig, want ergens voelde het als een motie van wantrouwen. En dan is het ontzettend belangrijk dat je die emotie in de contacten met de familie uitschakelt. Want het is niet persoonlijk, we waren het gewoon niet eens over de inhoud. Ik ben er achteraf trots op dat we, ondanks alles, de relatie goed en respectvol hebben weten te houden.

Tips voor collega's

Voor de (beginnende) collega's heeft Bas ook tip: “Als je te maken hebt met grensoverschrijdend gedrag, zorg dan dat je er niet alleen voor staat. Betrek er altijd een collega bij. Merk je dat je jouw grens al is bereikt en je mensen met grensoverschrijdend gedrag ontwijkt of dat je minder lekker in je vel zit? Maak dit dan bespreekbaar en werk hieraan. Scholing kan helpen als je het lastig vindt het gesprek aan te gaan. Blijf ook nooit met een naar gevoel rondlopen, maar deel die smart, praat erover en besef je dat het echt nooit persoonlijk is. Ook al voelt het zo, het is het niet. We mogen op inhoud van mening met elkaar verschillen, maar zodra er sprake is van verbale of fysieke agressie, trek dan de grens. Naar collega's, naar patiënten, naar familie. Iedereen weet wat normaal gedrag is, laten we met zijn allen abnormaal gedrag dan ook niet accepteren.”